Słownik kasjera
Zbiór pojęć i terminów zastosowanych w szkoleniach e-learningowych przygotowanych przez Accoona Sp.z o.o. Zaznajomienie się z występującymi w słowniku definicjami pomoże i ułatwi dalszą naukę.
- Bank. Instytucja finansowa udzielająca kredytów z pieniędzy pozyskanych z wkładów pieniężnych ludności i przedsiębiorstw.
- Bank centralny. Instytucja państwowa, której powierzono zadanie emisji pieniądza i prowadzenia polityki pieniężnej kraju. Najważniejszym zadaniem banku centralnego jest najczęściej dbałość o wartość pieniądza i stabilność cen, czyli przeciwdziałanie narastaniu inflacji.
- Bank komercyjny. Bank zajmujący się głównie udzielaniem kredytów obrotowych, gromadzeniem wkładów pieniężnych i prowadzeniem oraz obsługą rachunków przedsiębiorstw i gospodarstw domowych.
- Banknoty kolekcjonerskie. To papierowe znaki pieniężne, które są emitowane z myślą o kolekcjonerach i numizmatykach. Są one emitowane z okazji ważnych wydarzeń lub też upamiętniają wybitne postaci, autorytety i ich rolę w historii Polski i Polaków.
- Baza pieniężna. Pieniądz w formie banknotów i bilonu znajdujący się w obiegu w gospodarce.
- Cena to wyrażona w pieniądzu wartość, którą trzeba zapłacić, aby nabyć określony towar lub usługę.
- Deprecjacja. Spadek wartości waluty danego kraju względem walut innych krajów.
- Dopuszczalne wahanie kursu (widełki). Określona dla poszczególnych systemów notowań i typów papierów wartościowych maksymalna zmiana kursu w stosunku do kursu odniesienia.
- Druk irysowy. Płynne przejścia jednego koloru w drugi.
- Druk płaski. Druk ten polega na wykorzystaniu zjawiska fizykochemicznego oddzielania wody od tłuszczu. Miejsca drukujące i niedrukujące znajdują się, przy zastosowaniu tej metody, na jednym poziomie. Rysunek wykonywany jest na kliszy tuszem. Następnie kliszę zwilża się wodą, która zatrzymuje się w miejscach niedrukujących, nienatłuszczonych. Papier nałożony na tak przygotowaną kliszę wchłania farbę z miejsc niepokrytych wodą. Każda z wymienionych metod druku stanowi odrębny proces technologiczny, polegający na nałożeniu farby na formę drukarską i przeniesieniu jej jako odbitki na papier.
- Druk wklęsły. Zwany wgłębionym lub stalorytniczym, stosowany przy nanoszeniu głównych rysunków, oznaczenia nominału i ozdobników. Przy druku wklęsłym formą drukującą są części wgłębione na kliszy. Farbę nakłada się na całą kliszę i następnie wtłacza do wgłębień. Po nałożeniu farby, specjalny nóż (zwany raklem) zbiera jej nadmiar z powierzchni niedrukującej. W czasie drukowania papier przylegający do wgłębień wchłania farbę. Nadruk staje się wypukły, powstaje efekt trójwymiarowości. W dotyku elementy naniesione techniką stalorytniczą są szorstkie i chropowate.
- Druk wypukły. Zwany typograficznym. Jest to najstarsza technika druku, stosowana w banknotach przy nanoszeniu oznaczeń serii i numeracji, stempli oraz czasami tła. Przy wykorzystywaniu tej techniki część kliszy jest wypukła. Może to być czcionka, stempel, pieczątka lub numerator. Wałek nakłada farbę na wypukłe części drukujące. Pod wpływem nacisku tworzą się na papierze wklęsłości. Nadmiar farby wyciśnięty spod nich, zatrzymując się na krawędzi, kreśli obwódki.
- Drukowanie pieniędzy. Udzielanie przez bank centralny kredytu rządowi. W praktyce oznacza to finansowanie deficytu budżetowego przez zwiększenie podaży pieniądza. We współczesnych gospodarkach krajów rozwiniętych praktyki takie są zakazane przez prawo.
- Działalność gospodarcza. Zbiór operacji gospodarczych związanych z wytwarzaniem i sprzedażą określonych dóbr lub sprzedażą dóbr zakupionych, uprzednio od innych podmiotów gospodarczych, bądź odpłatnym świadczeniem usług. Zgodnie z definicją ustawową jest to: “zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.”
- EURIBOR jest to stopa procentowa międzynarodowego rynku bankowego dla lokat w euro dla danego okresu (7 dni oraz od 1 do 12 miesięcy), wyrażona w stosunku rocznym, ustalana jako średnia kwotowań 57 pierwszorzędnych banków, w tym 47 banków z obszaru Unii Gospodarczej i Walutowej, 4 banków z pozostałych krajów Unii Europejskiej oraz 6 banków spoza UE (4 banków amerykańskich, 1 banku szwajcarskiego i 1 banku japońskiego), o godz. 11 czasu brukselskiego.
- Euro jest wspólną walutą krajów Unii Europejskiej. Dotychczas wprowadziło ją u siebie 19 krajów. Po spełnieniu kryteriów konwergencji euro powinny wprowadzić wszystkie kraje członkowskie UE, z wyjątkiem Danii i Wielkiej Brytanii, które zastrzegły sobie prawo swobodnej decyzji w tej sprawie. O wprowadzeniu euro zadecydowano w Traktacie z Maastricht, powołując do życia unię gospodarczą i walutową. Euro jest używane w transakcjach bezgotówkowych od 1 stycznia 1999 r., a wprowadzenie banknotów i monet euro nastąpiło z dniem 1 stycznia 2002 r. Zasadność wprowadzenia wspólnej waluty dla kilku krajów analizuje teoria optymalnych obszarów walutowych, precyzująca zarazem warunki sukcesu takiego przedsięwzięcia. Najczęściej wymieniane korzyści z wprowadzenia euro są następujące:
- wprowadzenie wspólnej waluty oznacza, że znika potrzeba dokonywania wymiany walut i związanych z tym kosztów;
- eliminacja ryzyka kursowego powinna prowadzić do szybszego rozwoju handlu, a w ślad za tym do redukcji przeciętnych kosztów produkcji dzięki korzyściom skali;
- uniezależnienie waluty od wpływu krajowej polityki spowoduje wzrost zaufania i wiarygodności polityki makroekonomicznej oraz spadek oczekiwań inflacyjnych;
- na całym obszarze euro nastąpi spadek stóp procentowych;
- na rynku wzrośnie presja konkurencyjna, dzięki zwiększeniu przejrzystości rynku i większej sile przetargowej nabywcy w stosunku do sprzedawcy.
Z kolei po stronie kosztów związanych z przystąpieniem kraju do unii walutowej wymienia się najczęściej zjawisko:
- ryzyko tzw. asymetrycznych szoków. Z asymetrycznym szokiem mamy do czynienia w sytuacji, kiedy zjawiska negatywnie wpływające na tempo rozwoju i poziom bezrobocia w danym kraju nie dotykają innych krajów unii walutowej. Dotyczyć to może zarówno kształtowania się sytuacji zewnętrznej kraju (np. załamanie handlu z partnerami gospodarczymi spoza strefy wspólnej waluty), jak i rozwoju sytuacji wewnętrznej (np. odmienny niż w pozostałych krajach unii walutowej przebieg wewnętrznego cyklu koniunkturalnego).
Kodem walutowym euro jest EUR.
- EUROLIBOR (tj. LIBOR dla euro) – stopa procentowa londyńskiego rynku międzybankowego dla lokat w euro dla danego okresu (7 dni oraz od 1 do 12 miesięcy), wyrażona w stosunku rocznym, ustalana jako średnia kwotowań 16 pierwszorzędnych banków, o godz. 11 czasu londyńskiego.
- Europejska Jednostka Walutowa. (European Currency Unit, ECU) Sztuczna waluta europejska spełniającą w stopniu ograniczonym funkcje pieniądza na międzynarodowym rynku towarowym i finansowym. Miała ona stanowić łącznik pomiędzy Europejskim Systemem Walutowym a przyszłą Unią Gospodarczą i Walutową, z prawdziwym, wspólnym pieniądzem. ECU została utworzona w marcu 1979 roku. Jej wartość określana była na podstawie koszyka walutowego, składającego się z 10 walut krajów Unii Europejskiej, proporcjonalnie do ich udziału w obrotach towarowych wewnątrz Unii. 1 stycznia 1999 roku ecu została zastąpiona przez euro.
- Europejski Bank Centralny. EBC to najważniejsza instytucja UGW, utworzona na bazie Europejskiego Instytutu Walutowego. Formalna inauguracja działalności nastąpiła 1 czerwca
1998 r. Jest on instytucją niezależną od państw członkowskich, mającą osobowość prawną. EBC jest odpowiedzialny za realizację zadań ESBC, czyli za:- prowadzenie dla strefy euro jednolitej polityki pieniężnej, której głównym celem jest
stabilizacja cen, - prowadzenie operacji walutowych,
- utrzymanie oficjalnych rezerw walutowych i zarządzanie nimi,
- zapewnienie właściwego funkcjonowania systemów płatniczych.
EBC ma wyłączne prawo do wyrażania zgody na emisję banknotów w obszarze UGW.
Banknoty może emitować sam EBC lub narodowe banki centralne krajów członkowskich
UGW.Siedzibą EBC jest Frankfurt nad Menem.
Organami decyzyjnymi EBC są: Rada Prezesów, Zarząd i Rada Ogólna. - prowadzenie dla strefy euro jednolitej polityki pieniężnej, której głównym celem jest
- Europejski Fundusz Współpracy Walutowej (EFWW). Fundusz utworzony w 1973 r. przez kraje EWG w związku z zapotrzebowaniem na środki pieniężne na interwencje na rynkach walutowych w celu utrzymania pożądanego kursu waluty. Fundusz ten miał za zadanie udzielać narodowym bankom centralnym kredytów na cele interwencyjne, a także koordynować politykę prowadzoną przez banki centralne państw członkowskich. Aby mógł on realizować swoją funkcję, banki centralne oddały mu po 20 % posiadanych rezerw dewizowych. EFWW istniał do końca 1993 r, a więc do powstania Europejskiego Instytutu Walutowego.
- Europejski System Walutowy. Europejski System Walutowy został ustanowiony w 1979 r. w celu stabilizacji kursów walutowych krajów członkowskich Wspólnot Europejskich. Zakładał ścisłą koordynację polityki pieniężnej, ekonomicznej i budżetowej krajów ówczesnej “dziewiątki”, a następnie “dwunastki”. Ustalał dopuszczalny zakres wahań kursów. Z chwilą utworzenia unii walutowej i ustalenia sztywnych kursów wymiany między walutami narodowymi krajów członkowskich UGW, Europejski System Walutowy stracił rację bytu i przestał istnieć.
- Eurosystem oznacza Europejski Bank Centralny wraz z tymi narodowymi bankami centralnymi państw Unii Europejskiej, które przyjęły euro.
- Faktura jest wystawiana przez sprzedawcę i jest dowodem transakcji kupna i sprzedaży. Zawiera listę sprzedanych towarów i usług, warunki dostawy i zapłaty.
- FOREX. Rynek walutowy. Segment rynków finansowych, na którym handluje się walutami oraz powiązanymi z nimi instrumentami pochodnymi.
- Kotwica kursowa. Odmiana stałej polityki kursowej, kiedy przyjmuje się, że kurs waluty może wahać się wokół pewnej stałej wartości (parytetu), przy czym granice tych wahań są ściśle określone i wąskie. Bank centralny interweniuje dopiero wtedy, kiedy grozi przekroczenie tych granic.
- Kryzys walutowy to silny spadek kursu walutowego, połączony z zachwianiem ogólnego zaufania do pieniądza i polityki gospodarczej kraju. W pierwszej kolejności, efektem kryzysu jest dewaluacja waluty krajowej i wzrost inflacji, a w drugiej ? recesja i wzrost bezrobocia.
- Księgi rachunkowe. Zbiory zapisów księgowych działalności jednostek, zarejestrowane w: dzienniku, księdze głównej, księgach pomocniczych, zestawieniach obrotów i sald kont księgi głównej oraz ksiąg pomocniczych, wykazie składników aktywów i pasywów.
- Kurs walutowy to cena waluty obcej wyrażona w walucie krajowej. Innymi słowy, jest to informacja, ile jednostek pieniędzy krajowych trzeba wydać, aby zakupić jednostkę waluty obcej. Zazwyczaj interesuje nas to, jak kształtuje się cena walut obcych (dewiz) powszechnie akceptowanych w transakcjach handlowych na całym świecie, tzw. walut rezerwowych (rolę taką pełnią zwłaszcza dolar amerykański i euro).
- Kursy krzyżowe walut. Kursy wzajemne walut zagranicznych (np. dla złotego kursem krzyżowym jest kurs euro do dolara).
- Mechanizm Kursów Walutowych. System stabilizowania kursów walutowych krajów członkowskich Unii Europejskiej. Kraje uczestniczące w mechanizmie ERM zgodziły się, że kursy ich walut w stosunku do wspólnej waluty europejskiej nie mogą odchylać się poza określony procentowo przedział wahań. Po wprowadzeniu wspólnej waluty euro do obiegu, stworzono nowy system stabilizowania kursów walutowych ERM2, przeznaczony dla krajów, które nie wprowadziły jeszcze euro.
- Monety bulionowe. Monetami bulionowymi nazywamy monety bite – za zgodą oficjalnych władz – z metali szlachetnych (głównie ze złota, srebra i platyny) w nieograniczonych z góry, dużych ilościach. Przeznaczane są na cele lokacyjne (inwestycyjne).
- Narodowy Bank Polski. Polski bank centralny. Narodowy Bank Polski ma prawny monopol na emisję polskiego pieniądza i odpowiada za jego wartość. Prowadzi politykę pieniężną, jest bankiem banków, zarządza polskimi rezerwami walutowymi, zbiera i publikuje dane statystyczne.
Podstawowym celem działania NBP jest utrzymanie stabilności cen. W praktyce oznacza to, że inflacja CPI winna być zgodna z celem inflacyjnym, czyli 2,5% w ujęciu rocznym. Nie mając bezpośredniego wpływu na inflację, NBP oddziałuje na nią pośrednio, poprzez tzw. mechanizm transmisji monetarnej. Pierwszym ogniwem tego mechanizmu są stopy procentowe, po jakich banki pożyczają sobie nawzajem pieniądze. Dzięki monopolowi na emisję pieniądza NBP może kontrolować wysokość tych stóp ? w praktyce działa tak, by krótkookresowe stopy procentowe na rynku międzybankowym były w przybliżeniu równe stopie referencyjnej, ustalanej przez Radę Polityki Pieniężnej, która jest organem NBP.
Narodowy Bank Polski jest bankiem banków. Banki komercyjne posiadają w NBP swoje rachunki, które wykorzystują m.in. do dokonywania między sobą rozliczeń. W razie braku środków pieniężnych banki komercyjne mogą zwrócić się do NBP o jednodniowy kredyt lombardowy pod zastaw posiadanych przez nie papierów wartościowych. Jeśli mają chwilowy nadmiar środków, mogą złożyć je w NBP w postaci jednodniowych depozytów.
NBP zarządza polskimi rezerwami walutowymi, których utrzymywanie gwarantuje bezpieczeństwo finansowe państwa. Rezerwy są lokowane w papiery wartościowe na całym świecie tak, by przy zapewnieniu wysokiego stopnia ich bezpieczeństwa i płynności równocześnie przynosiły możliwie największe zyski.
NBP zajmuje się także zbieraniem i publikowaniem danych statystycznych o bilansie płatniczym Polski oraz o podaży pieniądza.
Od niemal 10 lat kurs złotego wobec innych walut jest płynny, tzn. ustalany jest w wyniku gry podaży i popytu na rynku walutowym. Jednak w razie potrzeby, wynikającej na przykład ze zbytniego odchylenia się kursu bieżącego od poziomu spójnego z fundamentami gospodarczymi NBP może podjąć decyzje o przeprowadzeniu interwencji walutowych w celu przywrócenia kursu złotego do pożądanych wartości. - Obszar walutowy. 1) Bliskie związki w zakresie polityki monetarnej i rynków finansowych między różnymi krajami bez określenia zakresu ich współpracy. Obszar walutowy najczęściej powstaje bez świadomej działalności w kierunku unifikacji pieniężnej, w wyniku zwiększania się wpływu waluty jednego kraju na inny; 2) Region, w obrębie którego znajduje się jedna lub wiele walut, powiązanych między sobą nieodwołalnymi, sztywnymi kursami walutowymi.
- Opłata skarbowa. Opłata pobierana od różnych czynności administracyjnych dokonywanych przez instytucje publiczne.
- Osoba fizyczna. To każdy człowiek; osoba fizyczna dysponuje zdolnością prawną, czyli do posiadania praw; należy jednak rozróżnić zdolność prawną od zdolności do czynności prawnych (nawet niemowlę może odziedziczyć fortunę, nie może jej jednak wydać na cukierki); osoba fizyczna może być także jednostką prowadzącą działalność gospodarczą.
- Osoba prawna. W myśl polskiego prawa jest to podmiot stosunków cywilnoprawnych. Osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną (np. niektóre spółki, przedsiębiorstwa państwowe, fundacje).
- Pasywa Źródła finansowania majątku firmy. Pasywa określają, jakie środki zostały wykorzystane do zbudowania majątku firmy, czyli jej aktywów. Pasywa są zwykle dzielone na kapitał własny i kapitał obcy. Kapitał własny to majątek właścicieli wniesiony do firmy ? może to być kapitał finansowy bądź rzeczowy – oraz zysk wypracowany przez firmę i niepodzielony między właścicieli. Do kapitału obcego zaliczamy kredyty i pożyczki zaciągnięte przez firmę, rozliczenia międzyokresowe oraz inne zobowiązania (np. nieuregulowane należności za zakupione produkty).
- Pełna księgowość. Najbardziej skomplikowana, kosztowna, ale i precyzyjna forma prowadzenia sprawozdawczości finansowej w przedsiębiorstwie. Do takiej formy zobowiązane są podmioty o dochodzie przekraczającym w ciągu roku podatkowego kwotę 1,2 mln euro.
- Pieniądz. W ekonomii definiujemy pieniądz jako dobro, które jest powszechnie akceptowane jako forma płatności za inne towary i usługi. Pieniądz posiada niezwykle ważną rolę w gospodarce, wypełniając 3 funkcje:
? środka wymiany, czyli pośrednika w wymianie towarów i usług między tymi, którzy je posiadają w nadmiarze (bo np. je produkują), a tymi którzy ich potrzebują. Gdyby nie było pieniądza, wymiana dóbr byłaby bardzo trudna, bo posiadając jakieś dobro w nadmiarze, musielibyśmy znaleźć kogoś, kto je akurat potrzebuje ? a jednocześnie posiada w nadmiarze dobro, które jest nam potrzebne. Pieniądz tę sprawę ogromnie upraszcza ? wystarczy zaakceptować w wymianie za nasze dobro pieniądze, za które następnie będziemy mogli kupić to, co nam jest potrzebne;
? jednostki rozrachunkowej, czyli wspólnej miary wartości dla wszystkich innych dóbr. Wartość dóbr wyrażona w jednostkach pieniądza to po prostu cena;
? środka tezauryzacji, czyli dobra, za pomocą którego możemy przechowywać nasze oszczędności i majątek.Każde dobro, które wypełnia te trzy funkcje i jest powszechnie akceptowane może być pieniądzem. Początkowo rolę pieniądza pełnił po prostu jeden z towarów: w starożytnej Mezopotamii były to suszone skóry, a przez parę tysięcy lat z powodzeniem funkcję tę pełniły szlachetne metale: złoto i srebro. Jeśli rolę pieniądza pełni jakiś towar, to jego wartość w wymianie ? to po prostu wartość tego towaru. Złoto i srebro mają znaczną i stabilną wartość, kiedy więc były używane jako pieniądz, stabilne były również ceny. Od mniej więcej 250 lat coraz szerzej zaczął jednak być stosowany pieniądz papierowy. Jest to tzw. pieniądz symboliczny ? w tym sensie, że jego wartość w wymianie nie ma nic wspólnego z rzeczywistą wartością dobra, z którego jest wyprodukowany. Za jego emisję odpowiedzialne jest państwo, które zleca tę rolę bankowi centralnemu. Wartość pieniądza symbolicznego, a zatem również stabilność cen zależy od tego, jak się kształtuje relacja pomiędzy ilością pieniędzy na rynku a ilością dostępnych towarów i usług. Zgodnie z równaniem wymiany Fishera zachwianie równowagi między tymi dwiema wielkościami (np. spowodowane silnym wzrostem podaży pieniądza) powoduje niestabilność cen (inflację lub deflację). - Podaż pieniądza to, innymi słowy, ilość pieniądza w obiegu. Pieniądzem są oczywiście monety i banknoty (gotówka). Rolę pieniądza w gospodarce pełnią również wszystkie te aktywa finansowe, które można w łatwy sposób wymienić na dobra i usługi. Jeśli mamy konto w banku wraz z kartą płatniczą, to do zapłaty za towary nie potrzebujemy wcale banknotów. Dlatego takie aktywa, jak depozyty bankowe, a nawet niektóre papiery wartościowe, traktujemy jako quasi-pieniądz, lub pieniądz potencjalny (potencjalny w tym sensie, że może on się łatwo pojawić na rynku, gdy dokonujemy w oparciu o niego zakupy ? np. płacąc kartą płatniczą).
- Podmiot gospodarczy. Jednostka prowadząca działalność gospodarczą.
- Podrabiane pieniądze to fałszywe pieniądze ? wykonane od podstaw przez fałszerzy.
- Preparowane pieniądze powstałe w wyniku cięcia i sklejania ze sobą odcinków banknotów o zmniejszonym rozmiarze, pierwotnie do siebie nie należących.
- Prowizja. Wynagrodzenie pobierane za pomoc w zawarciu transakcji; dotyczyć może zarówno handlu obnośnego jak i olbrzymich kredytów bankowych; naliczana jest procentowo od wartości przedmiotu transakcji.
- Przedsiębiorca. Osoba fizyczna, prawna lub inna jednostka organizacyjna, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.
- Przerobione pieniądze. Sfałszowane pieniądze, na których podwyższono nominał oraz zmieniono pozostałe elementy graficzne.
- Rachunek bankowy. Prowadzony jest przez banki do rejestracji wpłat, udzielanych kredytów, rozliczeń bezgotówkowych, wypłat i stanów wkładów pieniężnych wniesionych do banku przez jego klientów.
- Rachunek bieżący. Część bilansu płatniczego, która oznacza sumę wartości wymiany dóbr i usług kraju oraz dochody jednostronnych transferów za granicę; Składniki rachunku obrotów bieżących to bilans handlowy, bilans handlowy usług, dywidendy i odsetki od kredytów (ale nie raty przy spłacie kredytów) oraz transfery nieodpłatne (na przykład pomoc zagraniczna).
- Recto-versowidoczny “pod światło” rysunek, który powstaje z uzupełniających się elementów graficznych umieszczonych po obu stronach banknotu
- Rezerwy walutowe. Rezerwy walutowe to zapasy obcych walut przetrzymywane przez bank centralny. Banki centralne utrzymują rezerwy walutowe, aby zapewnić bezpieczeństwo wymiany z zagranicą, czyli płynność w sytuacjach kryzysowych. Umożliwią one wtedy spłatę zobowiązań (kredytów, obligacji) zagranicznych państwa lub zakup niezbędnych dóbr i usług z importu. Utrzymuje się je więc w pewnej proporcji do tych zobowiązań oraz do poziomu importu dóbr i usług przez kraj. Rezerwy walutowe mogą też służyć stabilizacji wahań kursu albo wręcz utrzymaniu stałego kursu waluty krajowej względem ustalonej waluty zagranicznej. Mechanizm jest następujący: jeśli popyt na obcą walutę przewyższa jej podaż na rynku walutowym, to jej kurs wzmacnia się w walucie krajowej, a wtedy bank centralny kraju może sprzedać swoje zapasy tej waluty, aby nie doprowadzić do osłabienia waluty krajowej. Możliwa jest także sytuacja odwrotna, kiedy zapotrzebowanie na walutę krajową przewyższa jej podaż, a wtedy bank centralny skupuje walutę obcą, emitując krajowy pieniądz na rynek. Te operacje nazywa się interwencją walutową. Rezerwy walutowe są przechowywane w różnych walutach lub w złocie, aby zmniejszyć ryzyko utraty przez nie wartości. Są to waluty, które pełnią rolę waluty światowej (waluty rezerwowej), a więc są emitowane przez duże, rozwinięte i otwarte gospodarki, swobodnie wymienialne i chętnie przyjmowane przez wszystkich uczestników międzynarodowego rynku walutowego. Warunkiem uzyskania statusu waluty rezerwowej jest też rozwinięty rynek finansowy, gdyż aktywa w niej wyrażone muszą być łatwo zbywalne (płynne). Walutami światowymi są dolar USA, euro, a w znacznie mniejszym stopniu jen, funt brytyjski i frank szwajcarski. Utrzymywaniem rezerw walutowych kraju zajmuje się bank centralny (NBP). W małej części są one przechowywane w gotówce, a ogromna ich większość jest ulokowana w formie depozytów lub bezpiecznych i łatwych do sprzedaży skarbowych papierów wartościowych krajów, skąd pochodzą waluty światowe.
- Reżim kursowy. Inaczej: system kursu walutowego, to określenie warunków wpływających w zasadniczy sposób na kształtowanie kursu walutowego; w teorii ekonomii wyróżnia się dwa modelowe systemy: kursów stałych i kursów płynnych.
- Rynek pieniężny. Rynek pieniężny jest częścią rynku finansowego, na którym sprzedaje się i kupuje krótkoterminowe aktywa finansowe (instrumenty finansowe), w tym zwłaszcza skarbowe papiery wartościowe o krótkim terminie zapadalności (bony skarbowe). Na rynku pieniężnym obraca się krótkoterminowymi instrumentami finansowymi, tj. o terminie zapadania do jednego roku (w odróżnieniu od rynku kapitałowego, gdzie handluje się aktywami finansowymi długoterminowymi). Jak widać, termin jest zwodniczy, gdyż na rynku pieniężnym nie handluje się wcale pieniądzem. Krótkookresowe instrumenty finansowe są jednak zazwyczaj płynne, czyli łatwo zbywalne (łatwo je zamienić na pieniądz), więc mogą być uznane za podobne do pieniądza. Przykładem krótkookresowych papierów wartościowych są bony skarbowe, czyli dług rządowy, emitowany na okres poniżej jednego roku. W Polsce najczęściej emitowane są bony 52-tygodniowe. Innym przykładem są bony komercyjne, emitowane przez przedsiębiorstwa. Uczestnikami rynku pieniężnego są bank centralny, rząd, banki, przedsiębiorstwa, fundusze emerytalne i inwestycyjne, firmy ubezpieczeniowe oraz firmy brokerskie (pośrednicy). Z uwagi na duże nominały instrumentów, inwestorzy indywidualni nie uczestniczą w tym rynku, ale mogą kupować je za pośrednictwem funduszy, które łączą kapitały wielu drobnych inwestorów i w ten sposób umożliwiają ich nabycie (fundusze rynku pieniężnego). Najważniejszym segmentem rynku pieniężnego są transakcje na rynku międzybankowym, na którym te banki, które w danym momencie mają nadmiar środków pożyczają je bankom, które ich pilnie potrzebują. Funkcją dobrze rozwiniętego rynku pieniężnego jest z jednej strony zagospodarowanie nadmiaru wolnych środków finansowych firm albo instytucji finansowych na krótki okres (jest to dla nich swoisty ?magazyn? środków finansowych), a z drugiej dostarczenie ich po niskim koszcie do firm, rządu i instytucji finansowych, które potrzebują czasowego zastrzyku pieniędzy. Także fundusze inwestycyjne zwykle przechowują trochę wolnych środków na rynku pieniężnym, aby móc szybko zareagować, kiedy pojawią się nowe możliwości inwestycyjne.
- Rynek walutowy. Rynek, na którym sprzedaje się i kupuje obce waluty (sprzedają je np. firmy, które zarobiły je dzięki eksportowi, a kupują np. firmy, które potrzebują dewiz do zapłaty za import). Na rynku walutowym ustala się cena równowagi między podażą walut i popytem na waluty, czyli kurs walutowy.
- Spread. Powszechnie używane na rynkach finansowych określenie różnicy cen; spread może np. dotyczyć różnicy cen kupna i sprzedaży waluty, różnicy między oprocentowaniem obligacji emitowanych przez dwa podmioty, różnicy między oferowanym oprocentowaniem za przyjęcie depozytu a udzieleniem kredytu na rynku międzybankowym.
- Strefa euro to zwyczajowa nazwa obszaru składającego się z tych państw UE, które przyjęły jednolitą walutę euro.
- SWIFT (ang. Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunications), Towarzystwo ds. Światowej
Międzybankowej Finansowej Telekomunikacji – elektroniczny system przekazywania pieniędzy między bankami, działający na zasadach niedochodowych, z centrum w Brukseli. - Tła giloszowe. Wielobarwne rysunki powstałe z cienkich, przecinających się linii.
- Tła reliefowe. Rysunki sprawiające wrażenie trójwymiarowej przestrzeni
- Transfery. Wszelkie płatności nie związane ze sprzedażą/zakupem towarów, usług lub czynników produkcji, ani z powstaniem należności/zobowiązania finansowego. Przykładem transferu jest wypłata zasiłku z tytułu ubezpieczenia społecznego, albo przekazany w formie pieniężnej prezent jednego gospodarstwa domowego dla innego.
- Usługi. Dobra ekonomiczne które służą realizacji potrzeb konsumentów, występujące w formie niematerialnej, zazwyczaj konsumowane na miejscu wytworzenia.
- Waluta rezerwowa to pieniądz, który jest powszechnie ? na całym świecie ? akceptowany jako zapłata za transakcje międzynarodowe. Banki centralne poszczególnych krajów utrzymują zapasy takiego pieniądza, zwane rezerwami dewizowymi, po to by zapewnić bezpieczeństwo i płynność obrotów gospodarczych z zagranicą. Rolę waluty rezerwowej, inaczej pieniądza światowego, może pełnić tylko ta waluta, za którą stoi bardzo duża i otwarta gospodarka. Jej udział w światowym handlu, produkcji i rynku kapitałowym musi być znaczny. Waluta rezerwowa musi być w pełni wymienialna. Bardzo istotnym czynnikiem jest mocno rozwinięty rynek aktywów finansowych wyrażonych w takiej walucie. Ponieważ aktywa te utrzymuje się jako rezerwę na czarną godzinę, dlatego łatwość ich sprzedaży bez utraty wartości, zwana płynnością rynku, jest bardzo ważna. Taki rynek finansowy może powstać jedynie w dużej gospodarce. Poza tym waluta rezerwowa musi cieszyć się powszechnym zaufaniem, co oznacza, że prawie wszędzie przyjmuje się ją chętnie, wyraża się w niej ceny surowców i zawiera się w niej transakcje w handlu zagranicznym w szerokim zakresie. Zaufanie do waluty kraju buduje się nie tylko w oparciu o potencjał gospodarki, ale także na podstawie prowadzonej przez niego polityki makroekonomicznej. Wysoka inflacja uczyniłaby dana walutę mało atrakcyjną, a nadmierny deficyt obrotów bieżących może wzbudzić oczekiwanie jej osłabienia i zniechęcić do jej używania. Trudno też wyobrazić sobie, że rolę waluty rezerwowej mógłby pełnić pieniądz niedemokratycznego kraju, który nie szanuje praw do własności. Od drugiej połowy XIX w. aż do 1914 r. funkcję waluty rezerwowej pełnił funt brytyjski. Między wojnami światowymi zdetronizował go dolar USA, który rolę waluty światowej pełni do dzisiaj, mimo, że widoczne są oznaki powolnej utraty tej roli na rzecz euro powstałego w 1999 r. Rozmiar gospodarki strefy euro ustępuje USA, ale jej poziom handlu z resztą świata jest podobny i blisko połowę tych transakcji zawiera się w euro. Postępuje też integracja finansowych rynków w strefie euro. Dzisiaj około 67% oficjalnych rezerw walutowych w świecie jest przechowywanych w dolarach USA, 25% w euro, 4% w jenach i 3% w funtach. Od lat główne miejsce wśród walut rezerwowych zajmuje dolar USA. Jednak pojawienie się euro spowodowało, że znacząca część rezerw walutowych posiadanych przez banki centralne krajów świata ulokowana jest obecnie w walucie europejskiej.
- Waluta transakcyjna. Waluta wykorzystywana do rozliczeń transakcji międzynarodowych na rynku towarowym i walutowym; jeśli walutą transakcyjną nie jest waluta jednej ze stron transakcji, wówczas wykorzystuje się inną, silną i stabilną walutę.
- Wartość pieniądza w czasie. Teoria użyteczności wskazuje, że ludzie bardziej cenią sobie możliwość konsumpcji danej ilości dóbr wcześniej niż później. W związku z tym za pożyczenie od kogoś pieniędzy, co jest równoważne z odłożeniem przez tą osobę konsumpcji na później, trzeba zapłacić. Wartość pieniądza zmienia się w zależności od czasu, w którym możemy go użyć. Miarą zmian wartości pieniądza w czasie jest stopa procentowa.
- Wolumen. Termin statystyczny pozwalający zsumować strumienie różnych dóbr, usług lub/i towarów, które są bezpośrednio nieporównywalne. Do zsumowania wykorzystuje się ich wartość mierzoną w pieniądzu. Na przykład wolumen eksportu to wyrażona w pieniądzu wartość wszystkich produktów wyeksportowanych w danym okresie czasu; wolumen obrotu na giełdzie papierów wartościowych to wartość wszystkich walorów jakie zmieniły właściciela w danym okresie, określany jako suma iloczynów liczby akcji przez kurs, po jakim zawierano transakcje.
- Zobowiązanie pieniężne. Wyrażony w pieniądzu dług, który musi być uiszczony przez dłużnika na rzecz wierzyciela.